Hoparlör Nasıl Yapılır?

Hoparlörler havayı geri(sinyalin negatif döngüsünde) ve ileri(sinyalin pozitif döngüsünde) iten pistonlar gibidir ve böylece farklı frekanslarda farklı hava basınçları olustururlar.Amfi( ayrı ya da ana ünitenizle bütünleşik olabilir), artı ve eksi voltaja dönüşen elektriksel sinyaller üretir.Bu akım hoparlörün ses bobinine ulaşır ve hoparlörun mıknatısının tarafından itilecek ya da çekilecek bir elektromanyet yaratır.Ses bobini  koniye bağlıdır ve onu ileri geri hareket ettirir ve böylece ses yaratır. Surround( koni ve metal şasinin üzerinde sarılı bulunan yuvarlak lastik) ve spider(Genellikle koninin en altında mıknatısla birleşik şekilde bulunur)  koninin eski pozisyonuna dönmesini sağlar.

Hoparlörun duyarlılıgı -dB olarak ölcülür- ne kadar yüksek caldıgıdır(genelde 1 watt, 1 metre).Daha yüksek bir duyarlılık, hoparlörun aynı gücü kullanan düşük duyarlılıkta bir hoparlöre göre daha yüksek calmasıdır.
Hoparlörün arka ve ön parcaları birbirinden izole edilmelidir. Koninin onu havayı iterken, altı çeker  ve  dengeleyici bir hareket yaratır.Teorik olarak her hoparlör kutuda calıstırılmalıdır.Eger bir hoparlöru bir yuvaya montajlayacaksanız, hoparlörun arkası ve önünü ayıran bir panel kullanmayı unutmayın.

(Imgeleme,Sahneleme ve Yonluluk):
Imgeleme – Belli sesleri farklı noktalardan alabilmektir.Genelde vokal sesler arabanın içmekanında tam ortadan geliyormuş gibi konumlandırılırken; gitarlar, parkusyonlar ve diger enstrumanlar yan yüzeylerden geliyormuş gibi konumlandırılır.Eger hoparlörleriniz Iç mekanda pekçok noktada dağınık şekilde yerleştirirseniz Imgelemeniz kötü olacaktır çünkü aynı sesi farklı noktalarda üretiyor olursunuz.Eger iyi bir imgelemeye sahip bir sisteminiz varsa, her ses, farklı hoparlörlerden ziyade farklı enstrumanlar ve vokallerden geliyor gibi algılanacaktır.
Sahneleme – Sistemin sizi sanki bütün orkestra önünüzde çalıyormuş(Baslar dahil) gibi yansıtabilmesidir.Sesin algılanması, aynen dinleyicinin bir konser sırasinda sahneyi algılamasi gibi olmalıdır.Sarkıcı orta ön sahnede dururken, enstrumanlar ve back vokaller sag ve sol on tarafta konumlandırılır.
iyi sahneleme ve imgeleme uygulamasi zor şeylerdir.Hoparlör konumu ve yönu ile ilgili pekçok deneme gerektirebilir.
Yonluluk- Sesin frekansına baglıdır.Yüksek frekanslı seslerin geldigi noktayı yakalamak alak frekanslı seslere göre daha kolaydır.Bu özelligi bir avantaj olarak kullanabiliriz. Tiz hoparlörler(Tweeter) iyi bir sahneleme yakalamak için en önemli parcalardır.Arabanın ortasına dogru yönlendirilmeleri önemlidir.Bas sesleri arabanın önünde oluşuyormuş gibi algılamak, orta-bas hoparlörler(Mid-bass) sayesinde olur.Mid-basslar bazı freakansları bass hoparlörlerın frekansları ile cakışır ve bu mid bassların sanki arkadan gelen bass frekanslarını önden çalıyormuş gibi algılanmasına sebep olur.Bu yüzden midbasslarınızın alt eşik frekans ayarlarını mümkün oldugu kadar asağıya çekmeye çalışın.Daha sonra da basslarınızı(subwoofer) üst eşigini biraz yükseltin(Tercihen 60 HZ veya biraz asağısıdır).Bu önden ve arkadan gelen bass sesleri bütünleştirecek ve sanki önden duyuyormus hissi yaratacaktır.Ayrıca merkez bir bas hoparlör eklemek, eger doğru yerleştirilirse, sahnelemenizi geliştirecektir.

Hoparlör CesItlerI:
Coaxial – Coaxial yani 3 yollu hoparlörler, iki veya daha fazla hoparlörun tek bir gövdede birleştirilmesi ile elde edilir. Woofer ve tweeter ın ayrı olarak sürüldügü komponent hoparlörlere göre daha ucuz ve montajı daha kolaydır.Crossover(Frekans devresi) Ile ugraşmaya gerek yoktur çünkü kendi crossoverları vardır(Aslında yüksek güçlü amfIler kullanıyorsanız, bası kesmek için ekstra bir crossover kullanmak isteyebilirsiniz.).Coaxialların dezavantajı esneklik konusunda zayıf olmalarıdır.Mesela kick panelde ya da kapı yuvasında yerlestirilmiş bIr coaxial ile iyi bir sahneleme yakalayamassınız.Bazı üreticiler bu sorunun üstesinden  konumu ayarlanabilir tweeterlar Ile gelmeye çalışırlar.Eger coaxial alacaksanız, onları arabanızın arka hoparlörleri olarak kullanın ve öne komponent hoparlör alın.Coaxiallari, ancak tek bır kapı yuvanız varsa ve kapıya ek Islem yaptırmayı düşünmüyorsanız, yani sizin için bir zorunluluksa, önde tercih edin.
Komponentler– Tweeter ve woofer dan oluşurlar ve cogunlukla ayrı bir crossover ile beraber satılırlar.Woofer çogunlukla orjinal kapı hoparlör yuvasına veya kick panele yerlestirilir. Tweeterlar degisik yerlere yerlestirilebilir.En yaygın konumlandırma, kapıların ön üst köşesidir ve ön koltukların kafalık hizasına yakınlık saglanmaya calısılır.Diger bir uygulama da kokpit e yerlestimedir ki bu üstüne montajlama ya da orjinal yuvalarına(varsa) yerleştirme şeklinde yapılabilir.Baska bIr konumlandırma olarak arabaların dikiz aynasını hizalarına gelecek şekilde otomobilinizin ön alt diregine(A sutunu) yerlestirmektir.Hoparlör açıları ve konumunu mükemmelleştirmek için farklı konumları denemeniz gerekebilir.
Salyangoz sistemler – Salyangoz sistemler sesi yönlendirmek ve yüksek verim almak için uygundurlar.Genellikle kokpitin alt hizasına yerlestirilirler.Böylece aslısıla gelmis montaj noktalarının sürücü üzerinde yarattıgı sağ ve sol hoparlör mesafe farkı önlenmis olur.Orta ve yüksek frekansları çaldıkları için, tweeterlara gerek yoktur.
MIdbaslar – Midbaslar genellikle 5,6 veya 8 Inclik imal edilen, 3 yollu bir component sistemin alt frekansları çalmak için dizayn edilmiş hoparlörlerdir.Dezavantajları 3 yollu uygulamaların karmasık crossoverlar gerektirmesidir.Genellikle kapılara yerlestirilirler.
Subwooferlar -Subwooferlar düşük frekansları calmanızı sağlar.Free-air subları saymassak, kutuya yerlestirilmeleri mecburdur.Cok cesitli kutular ve uygulamalar mevcuttur.(Bunları sub woofer bolumunde inceleyecegiz.)

Yerleşim noktaları:
Ön Hoparlörler – En iyi yerlestirilecek yer özel yapım kick panellerdir.Böylece sağ kulagın sag hoparlöre olan uzaklıgının, sol kulagın sol hoparlöre olan uzaklıgından fazla olması sonucu ortaya cıkan disenkronizasyon problemi minimize edilir.Kick paneller fiberglastan veya kalıba döküm plastikten yapılırlar.
Arka Hoparlörler – Arka hoparlörler muzige beliI bir boşluk hissi vermeli fakat ön hoparlörlerI fazla bastırmamalıdır.Ancak dikkat kesildiginizde arka hoparlörlerI duyabilmelisiniz.Eger arka hoparlörleri sisteminize bass/orta bass sesler eklemek için kullanacaksınız, yüksek frekansları kesmek için en azından bIr crossover kullanmanızda fayda vardır.Pek çok hI-end sistemin arka hoparlörlerI bIle yoktur.Tweeterlar arkada cok da gerekli degildir ve bIr cift coaxial arka hacmi doldurmak icin yeterli olacaktır.
Merkez(Center) Hoparlör – Merkez  hoparlörler kokpitin üst orta yüzeyine konumlandırılan 3-4 Inclik bir orta frekans sürücüsünden oluşurlar.Mono(Sag-sol birlikte) ve 350-500 den 3500 Hz e uzanan frekanslar üretebilirler.Kullanım amacları  sahneyi yukarıya dogru konumlandırmaktır:Sanki ana vokal(Sarkıcı) arabanın önünde söylüyormuş gibi algılanır ve kapılardaki midlerin yanal etkileri azaltır.Ancak Centerların uygulamaları zordur. Herseyden önce sag ve sol cıkışları birleştirebilecek bir bandpass crossover gerektirir.Piyasada center haporlör vardır, hatta pek çoğu kendinden amfilidir.Centerın sesi diger hoparlörlere gore daha kısık olmalıdır, çünkü amacımız sadece küçük bir değisiklikle sahnelemeyi gelistirmektir.
Hoparlör Boyutları ve şekilleri:
1 incten 18 ince kadar degişik hoparlör boyutları vardır.Küçük bir hoparlör büyük bir hoparlöre göre yüksek frekansları cok daha basarılı uretir. 20.000 Hz lik bir sinyalin dalgaboyu daha küçükken, düşük frekans bir bas sesinki 40 feet e kadar uzanabilir.Bu niye 4 Inclik bir hoparlörün bas sesleri iyi üretemedigini gösterir; çünkü frekans düştükçe hoparlör tarafından hareket ettirilmesi gereken havanın kütlesi artar.Tweeterlar 3500, 4500 hatta 6000 Hz den 20.00 Hz e kadar olan frekanslara cevap verebilirler.Midrange hoparlörler(3,4,5 Inchlikler) 300, 500 Hz den tweeterların alt eşik frekanslarına kadar olan değerlere cevap verebilirler.Midbaslar(5,6,8 Inchlikler) 50 Hz den 500 e hatta 1000 Hz e kadar olan degerlere cevap verebilirken, sublar 120 Hz In altIndaki degerlere cevap verebilir.
Yuvarlak hoparlörler oval sekillilere göre,mesela 6*9, daha iyi çalabilir mi? Cevap genel olarak konuşmak gerekirse evettir.yuvarlak bir koni oval bir koniye göre daha rijittir; yani yüksek seste oval hoparlörler daha çok rezonans uretir ve seste bozulmalara neden olur.Oval hoparlör uretilmesinin genel sebebi, otomobil ureticilerinin arka hacmi basla doldurmak istemesi ve bu yuzden 6*9 lari tercih etmesidir.çünkü 6*9 ların hacmi 6” lik yuvarlaklara gore daha fazladır ve daha fazla havayı hareket ettirebilirler ve daha cçk bas ses üretirler.
Güc hakkında:
Pekçok insan, eğer orjinal hoparlörlerini 50 wattlık bir amfi ile sürerse hoparlörlerinin zarar gorecegini düşünür.Eger hoparlörlerin çalamayacakları frekansları bloke eden bir crossoverı yoksa, bu dogru olabilir. Hoparlörlere zarar veren sey distorsiyondur(seste bozulma).Eger radyonun sesini sonuna kadar acarsanız, distorsiyon oluşur.Eger distorsiyon duymaya baslarsanız sesi kısın.Yüksek güclü bir amfi, sistemi daha fazla yüksek dinlemenizi sağlarken, radyonuzun sesi aynı ses seviyesinde eskiye göre daha kısık olacagından distorsiyonsuz muzik dinlemenizi saglar.
Öleyse gercekte ne kadar güc gereklidir?Yapabildiginiz kadar…En azından 30-50 wattlik bir güc ön ve arka hoparlörleriniz için yeterli olurken, her bir sub için de minimum 100-150 watt gerekli olacaktır.Eger tweeterlarınızı aktif sürecekseniz, cok daha az, 20-40 watt gibi bir güç yeterli olur.Mesela önlerin komponent arkaların coaxial oldugu 4 kanal bir sistemde kanal başı 40 watt, toplamda 160 watt, buna ek olarak da 100 er wattan iki sub, toplam 200 watt, yeterli olabilir.Dikkat edilirse sublara giden guc diger hoparlörlere gidenden fazladır.Çünkü kulaklarımız bas seslere daha az hassastır.

[media id=45 width=480 height=360]